|
Wölk plattdüütsche Lüüd kiekt dor mit Unbehagen op, dat ümmer mehr hoochdüütsche Wöör in ´t Plattdüütsche inwannert. Se wüllt wat dorgegen doon, gaht hoochdüütsche Wöör na Mööglichkeit ut ´n Weg un kaamt gau in de Eck vun Puristen. Annere Lüüd seggt, dat Wannern vun Wöör weer doch ganz normal, dat weer al ümmer so west, dor kunn man nix an maken. Se warrt licht as Defaitisten ankeken. Dat Wannern vun Wöör twüschen Spraken geev dat ümmer un warrt dat ümmer geven. De Germanen hebbt vun de Römers latiensche Wöör annahmen, t.B. dat Woort "Muer" vun dat latiensche "murus". De olen Sassen hebbt vun de Angelsassen, Franken un Bayern vele Wöör ut dat Karkenleven övernahmen, wovun vele wedder ut de latiensche un/oder greeksche Spraak kamen weren, dat gellt ok för dat wichtige Woort "Kark". De Plattdüütschen hebbt bi de Franzosen dat Woort "bouteille" mücht un seggt dorüm "Buddel". De Hoochdüütschen hebbt vun de Plattdüütschen dat Woort "Tiede" opnahmen un eerst later "Gezeit" dorgegen sett. De Franzosen hebbt den "Wagen" vun de Hollänners haalt un seggt dorüm to den Iesenbahnwagen "Wagon", wat de Düütschen wedder as Frömdwoort övernahmen hebbt. Sünst sünd de Franzosen aver bannig torüchhollern bi frömme Wöör, so seggt bi ehr keeneen "Computer", liekers sik düt Woort mit latiensche Wutteln goot anbeden dee. Se seggt mit vulle Afsicht "ordinateur". Nüms kritiseert de Franzosen dorüm as Puristen. De Plattdüütschen, denkt wi, köönt en beten Wannern vun Wöör in ´t Plattdüütsche so as fröher ok in de tokamen Tiet tolaten. Man is dat, wat wi vundaag beleevt, noch en beten? Wenn man nipp un nau henkiekt, süht man, dat dat Wannern vun Hoochdüütsch in ´t Plattdüütsche mehr un mehr tonahmen hett un nu noch wieder tonimmt, vele seggt, överhand nimmt. De Tiet, wo de Plattdüütschen fix egen Wöör produzeert hebbt, t.B. ut den "Traktor" enen "Trecker" ("Zieher") maakt hebbt, schient vörbi. So is dat keen Wunner, dat wölk Lüüd sogor in ´t Plattdüütsche "Staubsauger" staats "Stoffsuger" oder "Huulbessen" seggen wüllt.1 De plattdüütsche Andeel in de plattdüütsche Spraak warrt ümmer lütter, de hoochdüütsche ümmer grötter. Vele Saken, de noch plattdüütsche Naams hebbt, wannert in ´t Museum, un de Wöör wannert dor mit hen. Dat Mehrste, wat nee is, kriggt hoochdüütsche oder engelsche Naams. Plattdüütsch warrt ümmer öllerhaftiger. Will man dat nich hennehmen, mutt man sünnerlich ümmer mehr hoochdüütsche Wöör mit ümmer weniger plattdüütsche Wöör ümschrieven. Dat kann för de Spraak nich goot wesen. Dat wüllt wi ok nich mitmaken. Wulf Lammers meent: "Man muss sich wohl mit der Vision vertraut machen, dass das Platt weiter, grammatikalisch und im Wortschatz, verhochdeutscht wird ... Diese Entwicklung wird sich wohl im Vergleich zu den letzten Jahrzehnten beschleunigen"2. Un Reimer Bull, de as Germanistikprofesser op dat Rebeet Plattdüütsch goot Bescheed weet, seggt vörut: "In hundert Jahren wird die Verhochdeutschung des Plattdeutschen in Grammatik, Lexikon und Lautung so weit fortgeschritten sein, dass wir es mit einer Art mundartlich eingefärbter Umgangssprache, mit ´Missingsch´, zu tun haben werden"3. Dor wüllt wi gegenangahn. Wat mööt wi maken, dat Plattdüütsch op de Hööchd vun de Tiet kümmt un blifft? Wenn man mit plattdüütsche Wöör en Daagblatt översetten kunn, denn hett man de Wöör, de opstunns bruukt warrt. Dat wiest uns de Richt. Bi annere lütte Spraken hollt Lüüd ehr Spraak mit "Spraak-Utbo" un "Terminologie-Arbeit" aktuell, ja, se haalt dormit af un an spraaklich wedder torüch, wat al verloren weer. För düsse Lüüd weer dat heel wichtig, dat düsse Opgaav in de Europääsche Sprakencharta rinschreven worr4. För dat Plattdüütsche hett dat ne´e SASS´sche Plattdüütsche Wöörbook as eerst Wöörbook en poor vun düsse aktuellen Wöör opnahmen. Se hebbt bi wölk Plattdüütschen Kritik utlööst, de seen t.B. "Dat gifft Rebeten, wo wi Plattdüütschen nich to Huus sünd, so as de Wetenschoppen un de moderne Technik. Dor fallt uns keen Tacken ut de Kroon, wenn wi dor de hoochdüütschen Wöör bruukt. In de Autowarksteed schullen wi beter Hoochdüütsch snacken"5. Bi annere Plattdüütschen wedder sünd de Wöör goot ankamen, bi de heet dat t.B. "Neue Wörter wie 'spiekern' (speichern), 'Stoppstell' (Haltestelle), 'Wietlicht' (Fernlicht) und 'Överschalltempo' (Überschallgeschwindigkeit) beschreiben Gegenwärtiges und zeugen von feinem Sprachgefühl"6. Sakentexten vun Horst Wernecke7 un de Översetters vun Lannsverfaten, Jürgen Gundlach (Mekelnborg-Vörpommern)8, Erich Andersen / Willy Diercks (Sleswig-Holsteen)9, Bolko Bullerdiek / Dirk Römmer (Hamborg)10, Helmuth Möhring (Neddersassen)11 un Carl V. Scholz (Bremen)12 sünd gode Bispelen dorför, dat Plattdüütsch wiederkamen kann. In sien Wöörbook "Wöhrner Wöör" hett Peter Neuber en ganze Reeg Vörslääg maakt13. Nu dokumenteert ok de Sprekers vun plattdüütsche Narichten ehr Wöör13a. So kriegt wi, as Steffi Hornbostel seggt, "Wöör för de Dingen un dat Doon vun hüüt, kümmt de Spraak nich mehr so öllerhaftig her as fröher"14. Sodennig sünd wi mit Claus Schuppenhauer ok ornlich wat "auf dem Wege zu einem anderen Niederdeutsch"15. Wi denkt, de Plattdüütschen hebbt op düt Flach en grote Opgaav. Se mööt sik ahn torüchtoschrecken un in ´n breden Konsens an de Arbeit maken oder ehr wiedermaken. Blot so kann de Schreck, den Wulf Lammers un Reimer Bull bi veel Lüüd utlööst hebbt, verflegen. De Fehrs-Gill will an düsse Opgaav wieder mitarbeiden. Se hett vör längere Tiet moderne Wöör söcht, sammelt un billt. Se stellt dorut nu Wöörlisten to bestimmte Themen tosamen, in de dat üm Saken un Vörgäng vun hüüttodaags geiht. Dor sünd vele plattdüütsche Wöör binnen, de dat al mündlich gifft, de aver noch nich so verbreedt sünd, man dor finnt een ok richtige ne´e Wöör. Un ok ole Wöör, de blot noch regional leevt, aver vundaag wedder överall nödig doot, sünd dorbi. Vörslääg hebbt dorto maakt Bolko Bullerdiek, Helmuth von Eitzen, Heiko Evermann, Günter Harte, Heinrich Kahl, Wulf Lammers, Marlou Lessing, Peter Neuber, Bernd Prange, Carl V. Scholz, Heinrich Thies, Horst Wernecke. Düsse Lüüd weren sik nich ümmer enig, wat dat beste Woort is. Dorüm sünd dor för en hoochdüütsch Woort männichmal twee, mitünner ok dree plattdüütsche Vörslääg binnen. Bi ´t Söken vun Wöör hebbt wi uns vun düsse Methoden stüern laten:
De Listen stellt de Gill nu för en brede Diskuschoon in ´t Internett. De Listen finnt een hier. Dor staht
In düsse Listen sünd so an 5.000 Wöör. Se, leve Leserinnen un Lesers, sünd vun Harten inlaadt, wat to de Wöör to seggen. Wenn Se en Woort besünners geern möögt oder gor nich goot afköönt, denn schrievt Se uns dat mit en E-Mail / enen Nettbreef19. Wenn Se wat nich möögt, maakt Se ok enen betern Vörslag. Se köönt ok de Wöörlisten bestellen un dor Ehr Kommentoren un Vörslääg för uns rinschrieven. Wi wüllt Kritik geern bedenken. Dat kann ok heten, dat dor Wöör wedder rutkaamt un annere dorför rin. Wi freut uns op en lebennige Diskuschoon. Heinrich Thies Henwiesen 1 Jensen, Annemarie, Vördrag op de Platt-Konferenz vun de American Schleswig-Holstein Heritage Society 1994 in Lunnen (Dithmaschen) 2 Lammers, Wulf, Die Plattdeutsche Sprache, 1996, ISBN 3-529-04507-1, S. 81 f. 3 Bull, Reimer, Vördrag op de Konferenz vun den Plattdüütschen Raat den 24.9.2005 in Rendsborg, afdruckt in "Uns Moderspraak", Bilaag vun de Tietschrift "Schleswig-Holstein" 10/2005 4 Art. 12 (1) h). De Autor hett sik afmöht, de Lannsregeren vun Sleswig-Holsteen dorto to kriegen, ok düssen Punkt för Plattdüütsch in den Schuulkatalog rintokriegen, dat hett aver nich klappt. 5 "Wi Plattdüütschen", in enen Breef schreven 6 Martens, Peter, Fehrs-Blätter Nr. 18, S. 6 7 Wernecke, Horst, Iestiet in Sleswig-Holsteen, 1990, ISBN 3-8042-0478-3 8 Gundlach, Jürgen, Vörlöpige Verfatung vun dat Land Mäkelborg-Vörpommern, Rutgever: Landdag Mäkelborg-Vörpommern, a.J. 9 Andersen, Erich / Diercks, Willy, De Verfaten vun dat Land Sleswig-Holsteen, Rutgever: De Präsident vun den Sleswig-Holsteenschen Landdag, Kiel 2000 10 Bullerdiek, Bolko / Römmer, Dirk, Verfaten vun de Free un Hansestadt Hamborg, Rutgever: Landszentraal för polietsche Billen Hamburg, 2002, ISBN 3-929728-67-2 11 Möhring, Helmuth, De Verfaten vun dat Land Neddersassen 2001, Drittler Druck, Lünborg 12 Scholz, Carl V., Landesverfaten vun de Free Hansestadt Bremen. 2004, ISBN 3-7963-0362-5 13 Neuber, Peter, Wöhrner Wöör, Niederdeutsches Wörterbuch aus Dithmarschen, 2001 13a www.ins-bremen.de/plattlex. 14 Hornbostel, Steffi, Fehrs-Blätter Nr. 22, S. 5 15 Schuppenhauer, Claus, Sind wir auf dem Wege zu einem anderen Niederdeutsch? Zur Bedeutung und Wirkung der Europäischen Sprachencharta der Regional- und Minderheitensprachen in "Dat ´s ditmal allens, wat ik weten do, op ´n anner mal mehr ...", Festschrift vun de Verenigen Quickborn, 2004, ISBN 3-87651-283-2 16 de ne´e SASS, Plattdeutsches Wörterbuch, 3. Oplaag, 2004, ISBN 3-529-03000-7 17 Op dat Oplösen
vun Nominalkomposita, dor mutt noch mehr op acht warrn. Ole Tosamensetten
as "Fach-wark-huus" un "Een-bahn-straat" warrt akzepteert,
neeoordige as "Natur-schuul" aver faken nich (so aver de ne´e
SASS). "Schuul för de Natur" klingt nich so nee, schient
weker. Wat dat nu 18 En plattdüütsche
Verkloren vun Wöör ut de "Computerie" vun Marlou
Lessing finnt Se ünner de Nett-Adress www.plattpartu.de. Plattdüütsche
Wöör, de modern sünd, finnt Se ok ünner de Nett-Adress
www.nds.wikipedia.de. Dat is en wassen plattdüütsch Internett-Lexikon,
bi dat Heiko Evermann dat 19 Wenn Frömdwöör nich anners as in ´t Hoochdüütsche schreven warrt, sünd se mehrstendeels nich extra opföhrt, t.B. "Artikel", "Dateisystem", "Liquidität", "Multimedia", "Tarifautonomie". Een finnt ehr aver ümmer blangen plattdüütsche Wöör: So as wi in den ne´en SASS "Computer/Reekner" u.a. tosamenstellt hebbt, so doot wi dat ok mit "E-Mail/Nett-Breef" usw. |
